Tự kỷ là một chứng rối loạn mà ở đó trẻ có xu hướng chậm phát triển về mặt ngôn ngữ. Nếu áp dụng các cách dạy trẻ tự kỷ tập nói càng sớm, trẻ sẽ có khả năng phát triển ngôn ngữ và hòa nhập xã hội tốt hơn.
1/ Tại sao cần dạy trẻ tự kỷ tập nói chuyện
Trẻ tự kỷ gặp nhiều khó khăn trong giao tiếp, không chỉ là tương tác không lời, mà còn cả về mặt ngôn ngữ nói. Nhiều phụ huynh lo lắng khi thấy trẻ lên 4, 5 tuổi rồi mà chưa nói được.
Chính vì trẻ tự kỷ chậm nói nên không ít cha mẹ băn khoăn trẻ tự kỷ có nói chuyện được hay không? Mặc dù chưa có cách chữa khỏi hoàn toàn nhưng dạy trẻ tự kỷ tập nói chuyện là điều cần thiết để trẻ hòa nhập xã hội và có cuộc sống tốt hơn. Trên thực tế, cấu tạo bộ máy phát âm của trẻ tự kỷ hoàn toàn bình thường, chỉ là trẻ chưa bật ra được tiếng nói.
Bạn hoàn toàn có thể áp dụng các cách dạy trẻ tự kỷ tập nói được. Tuy nhiên, bạn cũng cần xác định trước rằng điều này cần rất nhiều thời gian và sự kiên nhẫn. Trong phần sau của bài viết, Bengungon sẽ chia sẻ cùng bạn một số phương pháp dạy nói cho trẻ tự kỷ hiệu quả.
2/ Các cách dạy trẻ tự kỷ tập nói hiệu quả
Khuyến khích trẻ chơi và giao tiếp xã hội
Trẻ em có xu hướng học hỏi từ môi trường xung quanh. Tuy rằng, trẻ tự kỷ có chút khác biệt khi thu mình trong thế giới của riêng chúng nhưng điều này rất cần thiết để trẻ không cảm thấy mình khác biệt so với những đứa trẻ khác, có thể làm những điều như bạn bè cùng trang lứa và là một phần trong xã hội này.
Khuyến khích trẻ chơi và giao tiếp xã hội là cách dạy trẻ tự kỷ tập nói tự nhiên nhất, khi thông qua việc thấy nhiều người nói chuyện, trẻ sẽ có động lực để nói chuyện hơn.
Khi chơi, hãy cùng trẻ thử nhiều trò chơi khác nhau để tìm ra trò chơi nào mà trẻ thích nhé. Bên cạnh đó, trong quá trình tương tác hãy đặt bản thân trước mặt con và ngang tầm mắt để trẻ có thể dễ dàng nhìn và nghe thấy bạn hơn. Điều này cũng giúp giao tiếp bằng mắt của trẻ tốt hơn.
Bắt chước trẻ - cách dạy trẻ tự kỷ tập nói hiệu quả
Bắt chước hành vi sẽ giúp bạn tạo được sợi dây nối kết với con. Việc bắt chước cũng khuyến khích chiều hướng ngược lại là trẻ sẽ bắt chước bạn. Vì thế, việc dạy trẻ tập nói hay các hành vi khác sẽ dễ dàng hơn rất nhiều. Miễn đó là hành vi tích cực, bạn đừng ngần ngại bắt trước trẻ nhé.
Kết hợp cùng giao tiếp phi ngôn ngữ
Giao tiếp phi ngôn ngữ như cử chỉ cơ thể và giao tiếp bằng mắt cũng góp phần xây dựng nền tảng ngôn ngữ cho trẻ tốt hơn. Thay vì chỉ sử dụng lời nói, bạn hãy kết hợp cả cơ thể và giọng nói khi giao tiếp nhé. Ví dụ như: kết hợp gật đầu khi nói có, chỉ vào một món đồ chơi trước khi nhặt lên… và sử dụng các cử chỉ mà trẻ dễ bắt chước như: vỗ tay, mở bàn tay, vươn cánh tay…
Để không gian cho trẻ nói chuyện.
Khi đặt câu hỏi, hãy dừng lại vài giây và nhìn vào mắt con, ngầm thể hiện bạn đang mong đợi câu trả lời. Điều này cũng tương tự khi bạn thấy trẻ đang muốn thứ gì đó. Hãy chờ đợi để trẻ nói lên nhu cầu của chúng. Sau đó, hãy phản hồi nhanh chóng để trẻ cảm nhận được sức mạnh của giao tiếp và giao tiếp nhiều hơn nhé.
Đơn giản hóa thông tin
Khi mong muốn của bạn được truyền đạt càng đơn giản thì trẻ càng dễ nắm bắt và dễ thực hiện theo những gì bạn nói. Mặt khác, đó cũng là cách để trẻ dễ dàng bắt chước bạn hơn.
VD: thay vì nói “Chào Thanh”, “Chào An”… bạn chỉ cần nói “Chào” là đủ.
Để dễ hình dung hơn, bạn hãy thử tượng tượng khi ai đó nói với bạn bằng một ngôn ngữ hoàn toàn xa lạ như Tiếng Thái Lan, Tiếng Pháp, Tiếng Đức… chắc chắn việc người đó chỉ dùng 1 từ đơn giản sẽ giúp bạn dễ hình dung hơn rất nhiều so với một cụm từ dài có đủ chủ vị nhưng bạn lại không biết thông tin chính nằm ở đâu.
Chính vì thế, hãy bắt đầu cách dạy trẻ tự kỷ tập nói với các từ đơn lẻ và nhắc lại 3 lần để nhấn mạnh điều đó. Và khi trẻ đã nói được các từ đơn ấy thì bạn nâng cao hơn bằng các từ ghép, cụm từ ngắn… Quy tắc chung là hãy giao tiếp với trẻ nhiều hơn số từ trẻ đang sử dụng. Điều này đúng ngay cả khi bạn dạy trẻ tự kỷ lớn.
Dán nhãn cho sự vật và cảm giác
Thay vì làm gián đoạn sự tập trung của trẻ, hãy nhắc về những điều trẻ đang làm hay trạng thái cảm xúc. Ví dụ như: nói từ “đồ chơi” khi trẻ đang chơi chúng, nói từ “hình” khi trẻ đang xếp hình, “đổ hình” khi trẻ đang đổ chúng ra để bắt đầu lại, “vui” khi trẻ hoặc bạn đang cười hạnh phúc… Bằng cách nói về những thứ liên quan ngay lúc đó, trẻ sẽ dễ liên tưởng và dễ nhớ hơn.
Phương pháp điều trị phản ứng quan trọng (Pivotal Response Treatment - PRT)
PRT là một trong những phương pháp điều trị hành vi cho trẻ tự kỷ dựa trên trò chơi do trẻ khởi xướng.
Nghiên cứu do Ts. Grace Gengoux và cộng sự (Đại học Stanford) đã cho thấy những trẻ được dạy theo phương pháp PRT nói nhiều hơn những trẻ được điều trị theo các phương pháp khác. Đây có thể là liệu pháp tốt nhất để giúp trẻ tự kỷ cải thiện khả năng ngôn ngữ của chúng.
PRT liên quan tới việc dựa vào động lực của chính trẻ để giúp trẻ nói ra. VD: nếu một trẻ đang tỏ vẻ thích thú với một món đồ chơi trên mặt đất, bạn sẽ nhặt món đồ chơi đó lên và nói tên, khuyến khích trẻ lặp lại tên đó. Và khi trẻ làm như vậy, chúng sẽ được thưởng bằng cách nhận được món đồ chơi ấy.
Thay vì cha mẹ là người chỉ đạo trò chơi (trẻ có thể chống lại hoặc thể hiện hành vi gây hấn để tránh các yêu cầu), việc sử dụng sở thích của trẻ trong liệu pháp này giúp trẻ có nhiều động lực khi học nói hơn.
Nhẫn nại và tin tưởng trẻ
Với trẻ tự kỷ, bạn sẽ cần dành nhiều thời gian hơn, bởi trẻ sẽ có một tốc độ học của riêng mình. Bên cạnh việc tránh tạo áp lực cho trẻ, bạn cũng cần tránh tạo áp lực cho chính mình bởi trẻ có thể cảm nhận được chúng và điều đó có thể khiến trẻ cảm thấy áp lực.
Trên đây là 8 cách dạy trẻ tự kỷ tập nói được các chuyên gia hướng dẫn và đã nhiều mẹ áp dụng thành công. Bạn hãy thực hành và kết hợp chúng kiên trì mỗi ngày từ ngay hôm nay nhé.
