Trẻ tự kỷ không chỉ gặp hạn chế trong các vấn đề về hành vi, ngôn ngữ mà còn gặp nhiều khó khăn trong ăn uống, khiến nhiều khi trẻ không đáp ứng đủ nhu cầu dinh dưỡng. Vậy trẻ tự kỷ nên ăn gì, kiêng gì? Dưới đây là các gợi ý mà Bengungon đã tổng hợp và chắt lọc, bạn tham khảo nhé.
1/ Trẻ tự kỷ gặp các vấn đề gì về dinh dưỡng
Trẻ nhỏ luôn có sự kén chọn thức ăn. Nhưng với trẻ tự kỷ thì điều này rõ ràng hơn rất nhiều. Trẻ có thể nhạy cảm với mùi vị, màu sắc, kết cấu của thức ăn. Trẻ hạn chế hoặc tránh hoàn toàn một số loại hoặc cả nhóm thực phẩm. Bên cạnh đó, có nhiều khó khăn khác liên quan tới ăn uống trẻ tự kỷ có thể gặp phải như:
- Trẻ gặp vấn đề về nhai, nuốt
- Trẻ khó khăn khi ngồi ăn tối cùng gia đình
- Khó thử thức ăn mới hoặc từ chối thức ăn trước đó
- Từ chối chạm vào một số loại thức ăn, màu sắc trong thức ăn hoặc đồ dùng. Chính những điều này khiến trẻ tự kỷ dễ gặp phải các mối lo ngại về dinh dưỡng điển hình như:
- Ăn không đủ chất: do kén chọn thức ăn, khó ngồi xuống và tập trung ăn từ đầu đến cuối.
- Táo bón: do thực phẩm hạn chế, ít chất xơ. Ít vận động thể chất. Hoặc tác dụng phụ của các loại thuốc đang sử dụng.
- Tiêu chảy: một số trường hợp thức ăn vận chuyển nhanh qua đường tiêu hóa, không đủ thời gian để cơ thể hấp thu nước và dẫn tới tiêu chảy. Hoặc do trẻ kém hấp thu một số loại đường.
2/ Trẻ tự kỷ nên ăn gì?
Thực phẩm giàu chất xơ, enzyme tiêu hóa
Chuối
Khi tìm hiểu trẻ tự kỷ nên ăn gì, chắc chắn bạn không nên bỏ qua loại trái cây này bởi chúng tốt cho tiêu hóa của trẻ.
Trung bình một quả chuối có chứa 3,1 gram chất xơ. Ngoài ra, nó còn cung cấp nhiều chất dinh dưỡng như: vitamin C, vitamin B6, kali… Chất xơ trong chuối chủ yếu là pectin – một loại chất xơ hòa tan. Khi vào đường ruột, chất xơ sẽ giúp tăng khối lượng phân để kích thích nhu động ruột tống phân ra ngoài dễ dàng hơn. Mặt khác, pectin còn là dinh dưỡng tốt cho lợi khuẩn trong đường ruột, hỗ trợ tiêu hóa bé tốt hơn. Chính vì thế, nếu trẻ không kén chọn loại trái cây này, bạn có thể cân nhắc cho bé bổ sung chuối thường xuyên hơn nhé.
Táo
Tương tự như chuối, táo cũng là loại trái cây giàu chất xơ. Trung bình một quả táo có tới 4,4 gram chất xơ, trong đó 1,2 gram là chất xơ hòa tan pectin tốt cho tiêu hóa. Bên cạnh đó, táo còn giàu dinh dưỡng như: protein, chất xơ, chất béo, kali, vitamin C, vitamin B9… Đây cũng là loại trái cây ngon miệng, dễ ăn.
Dừa
Mỗi quả dứa chứa 7 gram chất xơ và các dinh dưỡng như: vitamin B1, vitamin B2, vitamin C, caroten… Đặc biệt, đây là trái cây giàu các enzyme tiêu hóa bromelain có tác dụng kích thích tiêu hóa và giảm các triệu chứng khó chịu đường tiêu hóa như đầy bụng, ăn không tiêu.
Nếu trẻ đã táo bón lâu ngày, việc bổ sung chất xơ, men vi sinh tỏ ra kém hiệu quả thì bạn nên cho bé đi khám để sử dụng các thuốc, sản phẩm hỗ trợ chuyên biệt cho tình trạng này như macrogol 3350. Đây là hoạt chất có tác dụng nhuận tràng, làm mềm phân an toàn, giúp trẻ đi ngoài dễ dàng. Macrogol 3350 hiện là giải pháp trị táo bón tốt nhất cho trẻ hiện nay.
Thực phẩm giàu Omega 3, Omega 6
Omega 3, Omega 6 có vai trò quan trọng trong sự phát triển của các tế bào thị giác và hỗ trợ phát triển não bộ cho trẻ. Chính vì thế, nhóm thực phẩm giàu chất béo có lợi này là không thể thiếu trong thực đơn của trẻ. Một số thực phẩm giàu omega bạn có thể tham khảo như: các loại cá (cá hồi, cá ngừ, cá chép…), các loại hạt (hạnh nhân, óc chó, hạt điều…)…
Thực phẩm giàu kẽm, sắt, vitamin D
Sắt không chỉ có vai trò quan trọng trong sự hình thành các tế bào hồng cầu để tạo máu mà còn cùng tương tự như kẽm, vitamin D, chúng cũng góp phần vào việc duy trì chức năng hệ thống miễn dịch của trẻ. Mặt khác, sắt và kẽm còn góp phần vào duy trì bình thường của hệ thần kinh. Trẻ tự kỷ nên ăn gì là tốt, các thực phẩm giàu kẽm sắt và vitamin D mà bạn có thể tham khảo như:
- Thực phẩm giàu sắt: thịt đỏ, cá, trứng, bông cải xanh, rau lá xanh đậm…
- Thực phẩm giàu kẽm: thịt, hàu, cua, sò, hến, đậu xanh, đậu lăng…
- Thực phẩm giàu vitamin D: cá hồi, cá trích, cá mòi, lòng đỏ trứng, nấm… Tại Việt Nam, tỷ lệ trẻ thiếu sắt > 50%. Nên theo khuyến cáo từ Tổ chức Y tế thế giới WHO, trẻ cần được bổ sung sắt hàng năm theo đợt khoảng 3 tháng ngay từ 4 tháng tuổi. Với trẻ tự kỷ thường dễ xảy ra tình trạng táo bón thì bạn nên lựa chọn các sản phẩm bổ sung có thành phần là sắt hữu cơ dễ hấp thu như sắt bisglycinate chelate, sắt fumarate, sắt gluconate.
Thực phẩm giàu Vitamin B6, Magie
Một số nghiên cứu cho thấy khi bổ sung vitamin B6 và magie có thể cải thiện hành vi ở trẻ tự kỷ. Như tăng khả năng nói, giảm sự bốc đồng, tăng khả năng tương tác xã hội cho trẻ rối loạn phổ tự kỷ. Bạn có thể cho trẻ ăn các món ăn từ: bơ, hạnh nhân, hạt bí ngô, đậu nành, đậu xanh, chuối, cá hồi, cá thu... để bổ sung thêm các chất dinh dưỡng này.
3/ Những món ăn bé tự kỷ nên kiêng
Ngoài những món ăn dành cho trẻ tự kỷ nên ăn gì, phụ huynh cần nắm được các loại thực phẩm, đồ ăn cần tránh đối với các bé bị tự kỷ:
Tránh thực phẩm chứa Casein
Casein là một loại protein sữa. Khi kết hợp với axit dạ dày sẽ tạo ra exorphin. Các exorphin này khi liên kết với các thụ thể opioid có thể khiến trẻ lơ mơ, kém tập trung…
Nghiên cứu còn cho thấy, khi loại bỏ sữa khỏi chế độ dinh dưỡng cho trẻ tự kỷ thì các bé bắt đầu nói nhiều hơn, chứng giám chú ý và các vấn đề đường ruột khác được cải thiện.
Chính vì thế, bạn nên kiêng cho bé dùng sữa và các sản phẩm từ sữa như: phô mai, sữa chua… Tuy nhiên, vì sữa lại là nguồn bổ sung canxi tốt cho trẻ, canxi trong sữa dễ hấp thu và có sinh khả dụng tốt, nên để tránh trường hợp trẻ thiếu canxi, bạn nên tăng cường canxi từ các loại thực phẩm khác hoặc sử dụng thêm thực phẩm bổ sung cho trẻ.
Tránh thực phẩm chứa Gluten
Gluten là một nhóm các protein được tìm thấy trong các loại ngũ cốc như lúa mì, lúa mạch… Nghiên cứu cho thấy gluten có thể làm tăng chứng viêm và giảm các lợi khuẩn đường ruột, khiến trẻ dễ cảm thấy lo lắng, cẳng thẳng hoặc trầm cảm.
Ngoài ra, gluten dường như đặc biệt ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động của tiểu não - cơ quan ở đáy sau của não, liên quan đến sự phối hợp vận động, suy nghĩ và xử lý thông tin phức tạp. Trẻ tự kỷ thường bị suy giảm chức năng của tiểu não, và tiêu thụ thực phẩm chứa gluten có thể khiến bệnh trầm trọng hơn. Nhiều phụ huynh cũng cho thấy tình trạng đã được cải thiện khi loại bỏ gluten khỏi chế độ ăn cho trẻ tự kỷ. Chính vì thế, bạn hãy lưu ý điều này khi lựa chọn thực phẩm hay các loại thực phẩm bổ sung cho bé nhé.
Hạn chế đường
Khi tìm hiểu trẻ tự kỷ không nên ăn gì thì đây đường là điều mà bạn cần đặc biệt lưu ý bởi chúng có trong rất nhiều loại thực phẩm. Đường không chỉ làm gia tăng tình trạng viêm mà còn làm tăng hoạt động của tế bào não thất thường khiến trẻ dễ mất tập trung, dễ bốc đồng và giảm khả năng phán đoán. Mặt khác, chúng rất dễ gây nghiện.
Một nghiên cứu đăng trên Tạp chí Frontiers in Endocrinology cho thấy những người tự kỷ giống với những người mắc bệnh tiểu đường tuyp 2, bị rối loạn dung nạp glucose và tăng insulin máu. Do đó, ăn thực phẩm nhiều đường có thể làm tăng quá mức insulin.
Nghiên cứu khác trên Tạp chí Plos One còn chỉ ra rằng trẻ em tự kỷ bị đau dạ dày thường do chuyển hóa đường kém. Các nhà khoa học đã tìm thấy sự thiếu hụt các enzym và các chất liên quan đến quá trình tiêu hóa đường trong dạ dày của trẻ.
Trên đây là các thực phẩm mà trẻ tự kỷ nên ăn gì, kiêng gì tốt cho sự phát triển thể chất và não bộ của con. Tuy vậy khi lựa chọn thức ăn cho trẻ tự kỷ, bạn hãy để trẻ được ăn các món ăn trẻ thích, không nên ép trẻ ăn vì bé rất dễ bị kích thích, cáu gắt khi phải ăn những món ăn đó và gây cho trẻ tâm lý lo sợ. Hãy thử và theo dõi, tập cho trẻ ăn từ từ bạn nhé.
