Trước nhịp sống của xã hội hiện đại, số trẻ chậm nói, tự kỷ, tăng động giảm chú ý... ngày càng gia tăng. Điều này khiến không ít cha mẹ lo lắng, liệu trẻ chậm nói đơn thuần hay là do bệnh lý. Bài viết dưới đây sẽ giúp mẹ phân biệt được hai tình trạng này.
1/ Trẻ chậm nói đơn thuần có biểu hiện gì?
Trẻ chậm nói đơn thuần là những trẻ có vốn từ ít ỏi, không biết cách diễn đạt như thế nào. Một số bé có thể có biểu hiện rối loạn hành vi như nổi cáu khi không có khả năng diễn đạt điều mình muốn nói. Nhưng trẻ vẫn hiểu được những gì người khác nói, trẻ vẫn muốn giao tiếp và thực hiện được những mệnh lệnh đơn giản. Ngoài chậm phát triển ngôn ngữ thì trẻ vẫn hoạt động thể chất và tinh thần bình thường.
Dưới đây là một số dấu hiệu trẻ chậm nói đơn thuần theo từng độ tuổi:
Dấu hiệu ở trẻ 3 - 4 tháng tuổi
- Không đáp ứng với tiếng động mạnh.
- Không phát ra âm thanh gừ gừ.
- Bắt đầu gừ gừ nhưng không biết bắt chước âm thanh (khi 4 tháng tuổi).
Dấu hiệu ở trẻ 12 tháng
- Không tìm cách giao tiếp với người khác ngay cả khi trẻ cần giúp đỡ hay muốn điều gì đó.
- Không biết nói một từ đơn giản nào, như: mẹ, bà, ba.
- Không bi bô, phát ra các phụ âm: p, b…
- Không biết giao tiếp bằng cơ thể như vẫy tay chào tạm biệt, lắc đầu để nói không, chỉ tay.
- Không hiểu và phản ứng với các từ như “không”, “chào bé”, “bai bai ”.
- Không phản ứng khi được gọi tên.
- Không quan tâm tới thế giới xung quanh.
Dấu hiệu ở trẻ 24 tháng
Ở độ tuổi này, khoảng 20% trẻ em có thể có dấu hiệu chậm nói, nhưng nhiều trẻ trong số đó sẽ đuổi kịp các bạn khi lớn lên.
- Đa số các trẻ chậm nói đơn thuần chưa nói được 15 từ.
- Mới biết nhại lại lời nói của người khác mà chưa thể tự nói ra lời.
- Không thể thực hiện những giao tiếp đơn giản, với các câu gồm 2 từ như “Mẹ bế”, “Uống nữa”.
- Không dùng lời nói để giao tiếp trừ trường hợp khẩn cấp.
- Không hiểu các chỉ dẫn hay câu hỏi dài hơn, như “Lấy giầy của con đi”, “Con muốn uống không?”, “Mẹ đâu rồi?”
- Không biết chơi giả vờ với búp bê hay tự chơi với chính mình (nói một mình, tự chải đầu làm đẹp).
- Không thể chỉ vào bức tranh mà bạn gọi tên khi đọc sách.
- Không thể nối hai từ với nhau.
- Không biết công dụng của những đồ vật thông dụng trong nhà (bàn chải đánh răng, bát đĩa, xe máy…)
Dấu hiệu ở trẻ 3 tuổi
- Không sử dụng đại từ nhân xưng nào (con, mẹ).
- Không thể ghép các từ thành câu ngắn, như: “Mẹ giúp con”,” Muốn uống nữa”
- Không hiểu những chỉ dẫn hay câu hỏi ngắn, như: “Lấy giầy của con và đặt lên giá”, “Trưa nay con muốn ăn gì?”.
- Lời nói rất không rõ ràng khiến mọi người đều không hiểu.
- Thường xuyên lắp bắp mà chưa thể phát ra âm thanh hay từ ngữ, khi nói vẻ mặt nhăn nhó.
- Không đặt câu hỏi.
- Ít hoặc không quan tâm tới sách, truyện.
- Không quan tâm hay tương tác với các trẻ khác.
- Đặc biệt khó tách khỏi bố mẹ.
2/ Phân biệt trẻ chậm nói đơn thuần khác gì so với trẻ tự kỷ
Trẻ bị chậm nói đơn thuần rất khác biệt so với trẻ tự kỷ. Nhìn chung, các bé sẽ đạt các cột mốc phát triển ngôn ngữ bình thường nhưng với tốc độ chậm hơn, và trẻ vẫn có các phản xạ giao tiếp, vẫn hiểu điều người khác nói. Còn ở trẻ tự kỷ, các kết nối xã hội rất khó khăn:
- Không phản ứng khi được gọi tên, bắt chuyện.
- Không biết giao tiếp bằng mắt.
- Hầu như không bao giờ bắt chước hành động của người khác.
- Quan tâm tới mọi thứ hơn là mọi người.
- Bằng lòng khi bị bỏ lại một mình.
- Tốc độ phát triển ngôn ngữ cực kỳ chậm. Trẻ thường chỉ nói được các từ đơn lẻ, lặp đi lặp lại các từ mà trẻ nghe được, từ ngữ sử dụng có vẻ kỳ quặc.
3/ Khi trẻ chậm nói phải làm sao?
Khi thấy trẻ chậm nói đơn thuần, cha mẹ cũng không nên chủ quan và chờ đợi, hy vọng con sẽ vượt qua khiếm khuyết. Bạn cần cho bé đi khám chuyên khoa để xác định chính xác nguyên nhân chậm nói. Một vài nguyên nhân điển hình như:
- Do không có môi trường giao tiếp: khi sống trong môi trường không được giao tiếp hoặc ít giao tiếp, hay trẻ thường xuyên xem tivi, sử dụng các thiết bị điện tử… sẽ khiến các bé thụ động, giảm tương tác xã hội, các phản xạ ngôn ngữ chậm lại.
- Do bị shock tâm lý: cha mẹ ly hôn, gia đình bất hòa, bắt nạt học đường… khiến trẻ rơi vào trạng thái lo sợ, mệt mỏi, thu lại trong thế giới riêng mình và không muốn giao tiếp với ai.
- Do bệnh lý: dính thắng lưỡi, dây hàm ngắn, hở hàm ếch… hay trẻ gặp vấn đề về thính lực nên khả năng nghe bị giảm. Ngoài ra, các bệnh lý liên quan tới não bộ cũng có thể ảnh hưởng tới khả năng ngôn ngữ của trẻ. Trong trường hợp này, bé cần được can thiệp Y khoa để giải quyết nguyên nhân dứt điểm.
Trẻ chậm nói rất cần tới sự giúp đỡ của gia đình để khắc phục tình trạng này. Bạn có thể tham khảo một vài cách dạy trẻ chậm nói đơn thuần như:
- Tạo môi trường để trẻ nói chuyện: bằng việc thường xuyên trò chuyện cùng con.
- Hạn chế tối đa thời gian trẻ dùng các thiết bị điện tử.
- Động viên trẻ “nói” bằng âm thanh hoặc cử chỉ.
- Tôn trọng ý kiến, sở thích của con.
- Đọc sách cùng trẻ để giúp con mở rộng vốn từ. Nên bắt đầu từ những cụm từ đơn giản và mở rộng dần ra.
Khi thấy trẻ chậm nói đơn thuần, bạn vẫn nên đưa trẻ tới khám tại các cơ sở uy tín để có cái nhìn toàn diện. Nếu có bất thường nào, khi được phát hiện sớm và điều trị kịp thời sẽ giúp trẻ cải thiện được khả năng giao tiếp và mang lại cho bé những cơ hội tốt đẹp hơn trong cuộc đời.
